Cykl miesiączkowy kobiety zaczyna się pierwszego dnia krwawienia miesiączkowego (plamienie poprzedzające należy do poprzedniego cyklu), a kończy ostatniego dnia przed następnym krwawieniem miesiączkowym.

Pod względem płodności przebieg cyklu dzielimy na trzy fazy:

• niepłodność przedowulacyjna (tzw. względna)
• faza płodności
• niepłodność poowulacyjna (tzw. bezwzględna).

Podczas każdej z faz kobieta może obserwować tzw. wskaźniki płodności, czyli fizjologiczne objawy występujące w każdym cyklu u każdej zdrowej kobiety.

Wyróżniamy trzy podstawowe wskaźniki płodności:

• zmiany tzw. podstawowej temperatury ciała
• występowanie, zmiany lub brak wydzieliny produkowanej przez gruczoły szyjki macicy, tzw. śluz szyjkowy,
• zmiany zachodzące w szyjce macicy.

FAZA NIEPŁODNOŚCI

Faza niepłodności przedowulacyjnej rozpoczyna się od pierwszego dnia cyklu i kończy wraz z ustaleniem początku płodności według reguł metody.
W cyklu średniej lub większej długości, tuż po miesiączce szyjka macicy jest zasklepiona i nie wytwarza śluzu związanego z płodnością. W pochwie kobiety pałeczki kwasu mlekowego utrzymują odczyn kwaśny, tworząc zabójcze środowisko dla drobnoustrojów chorobotwórczych, ale także dla plemników.
Podstawowa temperatura ciała (PTC) utrzymuje się na mniej więcej stałym poziomie. Chociaż wykazuje większą wrażliwość na zakłócenia. W tej fazie wydzielany jest hormon przysadki mózgowej FSH stymulujący zawiązki pęcherzyków Graafa do dojrzewania.

FAZA PŁODNOŚCI

Faza płodności zależna jest od odpowiedzi jajnika na stymulację ze strony przysadki mózgowej. W jajniku zaczyna dojrzewać pęcherzyk Graafa, w którym wzrasta komórka jajowa wyselekcjonowana w poprzednim cyklu. Pęcherzyk wytwarza estrogeny, czyli hormony płciowe, pod wpływem których zachodzą zmiany w szyjce macicy. Szyjka mięknie, otwiera się i zmienia położenie ku sklepieniu pochwy. Gruczoły szyjki zaczynają produkować śluz szyjkowy estrogenozależny, który zmienia środowisko w pochwie z kwaśniejszego na coraz bardziej zasadowe, umożliwiające plemnikom przeżycie, przemieszczanie się w głąb narządów rodnych kobiety oraz osiągnięcie ostatecznej dojrzałości do zapłodnienia czyli kapacytację.
Zwieńczeniem tej fazy jest osiągnięcie dojrzałości przez komórkę jajową i jajeczkowanie, które jest stymulowane wyrzutem z przysadki mózgowej hormonu LH.

FAZA NIEPŁODNOŚCI POOWULACYJNEJ

Po jajeczkowaniu (owulacji) pęknięty pęcherzyk Graafa, z którego wydostała się dojrzała komórka jajowa przekształca się w gruczoł o charakterze tymczasowym, tzw. ciałko żółte. Ciałko żółte wytwarza hormon dominujący progesteron oraz w mniejszej ilości estrogeny.
Pod wpływem progesteronu szyjka macicy twardnieje, obniża się i szczelnie zamyka chroniąc wnętrze macicy. Gruczoły umiejscowione w kryptach szyjki macicy produkują śluz progesterozależny, który zasklepia ujście szyjki lepkim, zwartym czopem śluzowym.
Pomiar podstawowej temperatury (PTC) ciała utrzymuje się na poziomie wyższym niż w fazie przedowulacyjnej. Obserwujemy tzw. skok temperatury. Faza niepłodności poowulacyjnej trwa do ostatniego dnia przed następną miesiączką.